Tư duy phản biện là gì và tại sao chúng ta lại cần rèn luyện tư duy phản biện? Mặc dù đây là một khái niệm rất rộng, nhưng chúng ta có thể hiểu tư duy phản biện là quá trình đánh giá, phân tích vấn đề dựa trên những thông tin sẵn có, thường là để phục vụ cho việc ra quyết định.
Vậy những người có tư duy phản biện tốt sẽ có những lợi thế gì? Rất đơn giản, họ sẽ có khả năng đưa ra quyết định một cách chính xác hơn, nhanh chóng hơn, tốn ít nguồn lực hơn. Với lượng thông tin đồ sộ và vô số những quyết định phải đối mặt mỗi ngày, tư duy phản biện như một công cụ sắc bén giúp chúng ta nhìn nhận sự việc và giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hơn.
Nếu bạn quan tâm đến việc rèn luyện tư duy phản biện, dưới đây là những cách đơn giản mà bạn có thể bắt đầu ngay hôm nay.
Nhận biết định kiến của mình
Trong chúng ta ít nhiều đều tồn tại những định kiến, được tạo ra từ hoàn cảnh sống và những kinh nghiệm trước đây. Định kiến là một con dao hai lưỡi, bởi nhiều khi nó khiến chúng ta nhìn nhận vấn đề thiếu khách quan, từ đó dẫn tới việc ra quyết định sai. Nhận biết những định kiến khi phân tích vấn đề là một bước quan trọng để rèn luyện tư duy phản biện. Một ví dụ đơn giản, nhiều người thường có định kiến rằng: các bạn trẻ đi du học về thường giỏi hơn các bạn học trong nước. Điều này chưa chắc đúng, đôi khi khiến chúng ta nhìn sai người. Những định kiến như thế này tồn tại rất nhiều trong cuộc sống, hãy tỉnh táo và đừng bị chúng chi phối.
Quan sát nhiều hơn
Quan sát là một hoạt động đem lại rất nhiều giá trị – nó giúp chúng ta có những thông tin quý giá mà người khác thường bỏ qua, từ đó đưa ra những nhận định sâu sắc hơn. Quan sát khác với “nhìn” – chúng ta nhìn thấy rất nhiều thứ mỗi ngày, nhưng không phải lúc nào cũng quan sát. Cẩn trọng quan sát, bạn sẽ nhận ra những điều nhỏ nhặt nhưng lại là yếu tố quyết định. Điều này giúp bạn phân tích vấn đề một cách toàn diện hơn và đưa ra giải pháp “gãi đúng chỗ ngứa”. Đây cũng là một trong những kỹ năng đáng giá mà nhà tuyển dụng tìm kiếm ở các ứng viên xin việc. Thể hiện kỹ năng quan sát trong buổi phỏng vấn chắc chắc bạn sẽ tạo ấn tượng tốt với họ dù là đang tìm việc làm tại Đà Nẵng hay bất cứ nơi đâu khác.
Cân nhắc tới “lớp ý nghĩa thứ hai” của sự việc
Mỗi sự vật, sự việc đều ẩn chứa một thông điệp gì đó phía sau, bên trong lớp vỏ dễ quan sát phía ngoài. Bạn đã bao giờ để ý tới “lớp ý nghĩa thứ hai” này chưa? Một đồng nghiệp thường xuyên nhắn tin thay vì trao đổi trực tiếp – anh ta có thể là người hướng nội, và không có hứng thú nhiều với các phong trào tập thể. Chính sách của công ty có nhiều thay đổi – phải chăng đã có một vài xáo trộn trong hệ thống nhân sự? Bằng cách đặt nhiều câu hỏi hơn, đi sâu vào bên trong sự việc, có thể bạn sẽ khám phá ra nhiều điều thú vị ẩn sau những điều tưởng như bình thường trong cuộc sống. Đây là cách rèn luyện tư duy phản biện khá hiệu quả.
Lật ngược lại vấn đề
“Lật ngược vấn đề” là một kỹ thuật phân tích đơn giản nhưng đôi khi đem lại hiệu quả bất ngờ cho công việc. Đôi lúc khi bạn đang xử lý một vấn đề nào đó, hãy thử lật ngược lại vấn đề, hay suy nghĩ thoáng hơn một chút xem sao. Khách hàng không thích tính năng này của sản phẩm – thay vì bỏ đi, tại sao không cải tiến nó? Dự án này tạo ra quá ít lợi nhuận vì chi phí vận hành cao – chúng ta có thể thuê ngoài hoàn toàn không? Tư duy phản biện tốt sẽ khiến chúng ta không bó hẹp các giải pháp cho một công ty in bao bì nhựa tphcm chẳng hạn, và từ đó tìm ra những cách xử lý mới mẻ, chỉ bằng một thao tác đơn giản: lật ngược lại vấn đề.
Tư duy phản biện không còn là một khái niệm xa lạ nhưng trên thực tế, những người thành thạo kỹ năng tư duy này và áp dụng nó vào công việc thường ngày còn rất ít. Đây cũng là một kỹ năng còn ít được chú trọng trong môi trường giáo dục tại Việt Nam. Chính vì vậy, việc tự rèn luyện tư duy phản biện là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn khi nó liên quan nhiều đến tư duy và tâm lý học, tuy nhiên hiệu quả của kỹ năng này đem lại cho công việc là rất lớn. Hi vọng bài viết này sẽ đem lại một cái nhìn rõ ràng và tạo động lực để nâng cao tư duy phản biện của chính bản thân bạn.
Thực hiện: Ngân Linh
